powrót

Kępa oborska – najstarsza wieś olęderska na terenie Urzecza


Wieś bardzo szybko spolonizowała się. Już pod koniec XIX wieku mieszkało tam niewielu Niemców, bowiem sprzedawali ziemię Polakom, po części przenosząc się do sąsiednich wsi niemieckich. Proces polonizacji dotknął praktycznie wyłącznie tej wsi. Być może przyczyny należy tu szukać w ruchliwości Niemców, którzy po roku 1867 mogli sprzedawać ziemię bogacącym się Polakom, a nie tylko przekazywać ją innym kolonistom. Dość że w roku 1900 z uwłaszczonych kolonistów w roku 1867 mieszkała tu jedynie rodzina Radtke.

Rok 1915 przynosi kolejne zmiany, bowiem z okolicznych wsi następuje ewakuacja niemieckich rodzin do Rosji wraz z wycofującą się armią rosyjską. O ile z Kępy Zawadowskiej wysiedlono sporo osób, to z Kępy Oborskiej jedynie 5, o nazwiskach Rudke i Rozenfeld. Niemieckie władze 18 kwietnia 1918 zwróciły uwagę, iż w związku z zaprzestaniem działań wojennych i powrotami należy przypilnować zwrotu majętności. 20 maja został sporządzony wykaz Niemców zamieszkałych posiadających nieruchomości. W Kępie Oborskiej byli: to Flimke, Holweg, Jobs i Radke; ponadto z wykazu rolnego wynika, iż zamieszkiwały tu rodziny spośród których ponad połowa nazwisk była polska.

Spis z roku 1921 wykazał, iż Niemców na Kępie nie było…, wszyscy mieszkańcy Kępy uważali się za Polaków. Wskazówkę przynosi nam informacja, iż spośród 103 mieszkańców wsi było tylko 34 ewangelików. 1 stycznia 1939 wieś zamieszkiwały 102 osoby, brak danych odnośnie liczby Niemców bądź ewangelików. Tych ostatnich na terenie całej gminy Jeziorna mieszkało wówczas 158, z czego większość w Jeziornie, także wieś praktycznie całkiem musiała się spolonizować. Nie odnaleziono mieszkańców wsi na liście volksdeutscheów, w przeciwieństwie do sąsiedniej Kępy Okrzewskiej. Po 1945 r. ostatnie niemieckie ziemie zajęte zostały przez Polaków. Tak jak i w innych wsiach olęderskich nastąpiło w ten sposób przerwanie ciągłości historycznej i kulturowej.

Bibliografia
Źródła:
- Akta Gminy Jeziorna, Archiwum M. St. W-wy Oddz. w Grodzisku Mazowieckim
- Archiwum Wielopolskich i Potulickich z Obór, Archiwum Głównym Akt Dawnych (AGAD)
- Metryka Koronna, AGAD
- Tabella Miast, Wsi, Osad Królestwa Polskiego, t I – II, Warszawa 1827

Opracowania:
Baranowski Ignacy, Wsie holenderskie na ziemiach polskich, w: „Przegląd Historyczny” r. 1915 z. 19
Kazimierczak Jan, Kępa Zawadowska – wieś olendrów w granicach Warszawy (1819–1944), w: „Rocznik Warszawski” t. V, 1964, s. 235-256.
Kizik Edmund, Mennonici w Gdańsku, Elblągu i na Żuławach Wiślanych w drugiej połowie XVII i XVIII wieku. Gdańsk 1994
Marchlewski Wojciech, Przyczynek do dziejów osadnictwa olęderskiego w środkowym biegu Wisły w XIX i XX w (do 1945 r.), w: „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 36/1988, s. 501-514
Stanaszek Łukasz Maurycy, Na Łużycu. W zapomnianym regionie etnograficznym nad Wisłą, Warszawa-Czersk 2012
Szałygin Jerzy, Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego na Mazowszu. Warszawa 2004
Szałygin Jerzy, Kolonizacja „olęderska” w Polsce – niedoceniany fenomen, w: „Opcja na Prawo” nr 7-8 lipiec-sierpień 2002
Wejnert Aleksander, Opis historyczny trzech kęp na Wiśle pod Warszawą, Starożytności Warszawy, zeszyt 3, Warszawa 1854

Publikacje elektroniczne na stronie www.holland.org.pl