Rodzina pochodzenia niemieckiego. Pierwszym Mannem na ziemiach polskich był Gustaw Dawid Mann (1796–1884), urodzony w Berlinie, syn duchownego ewangelickiego. Początkowo studiował teologię. W 1811 zaciągnął się do wojska pruskiego. Walczył pod Waterloo.


Gustaw David Mann. Obraz Franciszka Ksawerego Lampi
w zbiorach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy

W 1819 r. Gustaw Mann osiadł w Warszawie, gdzie, wspólnie z Janem Röttlingerem, otworzył pierwszą w Królestwie Polskim wytwórnię narzędzi chirurgicznych. Po śmierci wspólnika został wyłącznym właścicielem zakładu. Fabryka, oprócz narzędzi lekarskich, produkowała noże, brzytwy, nożyczki i inne wyroby użytku domowego. Podczas powstania listopadowego Gustaw Mann stał się jednym z głównych dostawców narzędzi lekarskich dla armii powstańczej. W 1837 r. otworzył Zakład Gimnastyki Leczniczej w miejscu obecnej ulicy Kopernika w Warszawie. Był żonaty z Anną Divisius (1792-1852). Portrety obojga, pędzla Franciszka Ksawerego Lampi znajdują się w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy.

Anna Divisius. Obraz Franciszka Ksawerego Lampi
w zbiorach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy

Fabrykę od Gustawa Davida przejął jego młodszy syn Alfons (1827– 7. XI.1894). Nim jednak się to stało, sam w 1860 r. założył własną wytwórnię narzędzi metalowych. Wówczas dopiero odkupił od ojca jego fabrykę i przyłączył ją do swojej firmy.

Alfon Mann. Portret nieznanego malarza
w zbiorach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy

Alfons Mann był żonaty z Anną Savary de Villard, córką francuskiego księcia Rovigo. Małżeństwo miało trzech synów: Gustawa (1868 - 20.IV.1916) – przemysłowca; Aleksandra (25.XII.1869 – 3.IX.1929) – malarza i grafika, ucznia Wojciecha Gersona, studiującego kolejno w Monachium, Rzymie i Krakowie oraz Maurycego (15.VIII.1880 – 28.XI.1932) – historyka literatury, twórcę Katedry Romanistyki na Uniwersytecie Warszawskim.


Gustaw Mann junior z żoną na tle willi Diana w Konstancinie, 1905 r.
Zdjęcie ze zbiorów Andrzeja Krzyżanowskiego

W 1920 r. fabrykę przeniesiono na ul. Białostocką 42 na Pradze. Przekształcona w spółkę akcyjną w dwudziestoleciu międzywojennym – nadzorowana była przez Zygmunta Manna (28.XI.1908 – 28.I.1942) – dra filozofii a zarazem wybitnego historyka, znawcę zabytków Warszawy, zamordowanego w Oświęcimiu.

Aleksander Mann był jednym z pierwszych posesjonatów Konstancina –  w 1903 r. na jego zlecenie wybudowano dwie wille „Ave”oraz "Dianę", położone obok siebie na sąsiednich parcelach przy ul. Wilanowskiej, wg projektu Jana Heuricha młodszego. Willa "Ave" służyła, jako właściwy dom, "Diana" zaś zwana "Małą Ave" uzywana była, jako pracownia malarska i graficzna zanim, jak głosi legenda, malarz nie przegrał jej w karty.


Willa "Ave". Pocztówka z początku wieku ze zbiorów KDK

Po śmierci Aleksandra Manna, "Ave" pełniła okresowo funkcję pensjonatu. Ostatnimi właścicielami nieruchomości byli Krystyna z Walickich i Mariusz Mannowie. W 1974 r. sprzedali oni posesję papierni w Jeziornie z przeznaczeniem na dom starców; do adaptacji jednak nie doszło. Obecnie willa jest w prywatnych rękach.

Oprac. WMK
Konsultacja: Andrzej Krzyżanowski