powrót

Henryk Krok-Paszkowski

Żołnierz, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, jeden z tych, którzy przyczynili się do powstania II Rzeczpospolitej. Rodzina Krok-Paszkowskich mieszkała w Skolimowie przy ulicy Parkowej 36. W 1917 r. mieściła się tam szkoła podchorążych Polskiej Organizacji Wojskowej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego częstym gościem bywał tu Józef Piłsudski.

Henryk Krok-Paszkowski rodził się 1 kwietnia 1887 r. w majątku Rudnia Pilańska nad rzeką Usą (obecna Białoruś), jako syn Stanisława i Jadwigi ze Straszyńskich. W latach 1897-1902 uczęszczał do Szkoły Realnej w Pińsku. Następnie studiował na Politechnice Lwowskiej, gdzie związał się ze Związkiem Walki Czynnej i powstałym z jego inicjatywy Związkiem Strzeleckim „Strzelec”. Od sierpnia 1914 r. do listopada 1915 r. pełnił służbę w Legionach Polskich.

W listopadzie 1915 r. został odkomenderowany do Polskiej Organizacji Wojskowej. Był komendantem Obwodu POW w Siedlcach oraz komendantem Szkoły Podoficerskiej w Warszawie. W maju 1917 r., ponownie w służbie liniowej, dowodził batalionem w 5 Pułku Piechoty Legionów. Po tzw. „kryzysie przysięgowym”, kiedy to Legioniści odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec, w lipcu 1917 r., został internowany w Beniaminowie.

2 listopada 1918 r. przyjęty został do Wojska Polskiego i mianowany dowódcą I batalionu 5 Pułku Piechoty Legionów. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W maju 1920 r. został dowódcą 22 pułku piechoty. Po demobilizacji i przejściu wojska na organizację pokojową, w dalszym ciągu dowodził tym pułkiem. Na jego czele wziął czynny udział w przewrocie majowym 1926 r. po stronie Józefa Piłsudskiego. Po zamachu wyznaczony został z dniem 9 sierpnia 1926 r. na dowódcę 9 dywizji piechoty. 18 lutego 1928 r. został mianowany dowódcą Obszaru Warownego „Wilno” w Wilnie (awansował do stopnia generała brygady). 9 października 1930 r. został mianowany dowódcą 20 dywizji piechoty w Baranowiczach. W styczniu 1938 r. przeniesiony został do Warszawy na stanowisko zastępcy dowódcy Okręgu Korpusu nr I.

W kampanii wrześniowej 1939 r. miał dowodzić 45 dywizją piechoty (rezerwowej), lecz nie zdołał jej zmobilizować. W okresie wrzesień 1939 r. - luty 1941 r. był internowany w Rumunii w obozie w Băile Herculane, potem do kwietnia 1945 r. był w niewoli niemieckiej w Oflagach Dorsten i VI B Dössel. Po uwolnieniu osiadł w Anglii, gdzie zmarł 7 kwietnia 1969 r. w Dartford.

Z żoną Eweliną z domu Święcińska, miał pięcioro dzieci, m.in. córkę Barbarę (1923-2001) i syna Jana (1925-2007).

O pobytach Józefa Piłsudskiego w 1919 r., w Skolimowie, pisała Aleksandra Piłsudska:
Paszkowscy mieli oddzielny domek przy swojej willi. Składał się on z dwu malutkich pokoików i kuchni. Mąż wszystkie wolne chwile, a także święta spędzał z nami. Dojazd z Belwederu nie zajmował mu dużo czasu. Z przyjemnością wspominam pobyt w tym uroczym zakątku u bardzo miłej gospodyni, która dotrzymywała mi towarzystwa gdy byłam sama. Mąż jej walczył na froncie. [1919]

Z kolei syn Henryka, Jan Krok-Paszkowski (ur. 1925!) wspominał wizyty Józefa Piłsudskiego tak:
Mój ojciec był dosyć blisko związany z Piłsudskim. Józef Piłsudski przez pewien czas mieszkał u nas pod Warszawą. Widywałem go przeważnie z daleka. Kiedyś bawiłem się w piasku i widzę, że on przejeżdża samochodem, więc zatrzymałem ten samochód i mówię mu: „Weź mnie ze sobą!” Na co Piłsudski mówi: „Takich brudasów jak ty, to ja nie biorę.” To ja powiedziałem: „To umyj mnie!” Dlatego, że jeszcze w tym okresie czasu, musiał mnie ktoś umyć. Na tym się skończyła moja rozmowa z Józefem Piłsudskim.

Córka Henryka Krok-Paszkowskiego Barbara Parfienowicz ps. Odsadnia, Sylwia, urodziła się 12 marca 1923 r. w Siedlcach. Była harcerką oraz żołnierzem września 1939 r. w Warszawie. Potem jako żołnierz Armii Krajowej była zwierzchniczką sanitariuszek i łączniczek w Warszawie. Walczyła w Powstaniu Warszawskim, jako członek korpusu medycznego. Była autorką książki pt. Śladem wspomnień (Wspomnienia), Gdańsk 1996 r. Zmarła 30 marca 2001 r. w Bydgoszczy.

Syn Henryka Jan Krok Paszkowski ps. Gozdawa urodził się 20 sierpnia 1925 r. w Siedlcach. W randze kaprala podchorążego był dowódcą oddziału dywersji bojowej Grupy artyleryjskiej "Granat". 11 września 1944 r. został ranny. Po zakończeniu działań wojennych więziony przez UB, przebywał następnie we Włoszech, gdzie wstąpił do II Korpusu WP, z którym ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Był pisarzem, publicystą, działaczem politycznym na emigracji, wieloletnim szefem Polskiej Sekcji BBC i pracownikiem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Należał do Związku Pisarzy Polskich. Współpracował z tygodnikiem The Economist i Encyklopedią Brytyjską. Zmarł w Londynie 23 października 2007 r.

Oprac. Witold Rawski
Red. Hanna Kaniasta